Baş Parmak Kireçlenmesi, El parmaklarında özellikle baş parmak kireçlenme çok sıktır. Baş parmak kökündeki kireçlenme diz ve kalçalarda başlayacak kireçlenmelerin habercisi olabilir. El parmak eklemlerindeki kireçlenme en fazla parmakların uç eklemlerinde daha sonra da orta eklemlerinde görülmektedir. Uç eklem kireçlenmelerinde ortaya çıkan yapıya haberden nodülü, orta eklemlerde görülen yapıya bouchard nodülü denir.
Başparmak kökü kireçlenmesine de rizartroz denmektedir. Kireçlenme ender olarak 30 yaşlarında başlar. Normalde 45-50 yaşlarında %15-20 civarında görülmesine karşın yaş ilerledikçe artar; 70 yaşın üzerinde %80-90 civarında görülür. Kadınlarda erkeklere göre 10 kat daha sık meydana gelmektedir.
Baş parmak kireçlenmesi: Eklemlerdeki kemiklerin her iki yüzeyi de kıkırdakla kaplanmıştır. Kıkırdak yapı kemiklerin hareket esnasında, eklem içinde kolayca kaymasını ve kemik uçlarının birbirine sürtmemesini sağlamaktadır. Kireçlenme, eklem kıkırdağı ve komşu kemik dokularda aşınma ve deforme ile karakterize, eklem ağrısına ve tutukluğuna sebep olan süregen bir eklem hastalığıdır. Başparmak kök eklemi (Karpometakarpal eklem) en sık kireçlenen ikinci eklemdir.
Başparmak kök eklemi; birinci metakarp (Tarak kemik) kemik ve trapez kemik tarafından oluşturulan seleye benzer bir eklemdir. Eklemin seleye benzer yapısı sebebiyle, başparmağın kendi etrafında dönmesi, öne-arkaya kıvrılabilmesi, yanlara açılabilmesiyle çimdikleme yapılabilmesi sağlanır.
Baş parmak kireçlenmesi nedenleri: Büyük olasılıkla kıkırdağın yapısındaki bağ dokusuna ait maddeleri üreten hücrelerin anormal çalışması neticesi ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bağ yaralanması, eklem kıkırdak hasarı ve eklem içi kırık geçirilmiş olması artrit “kireçlenme” görülme ihtimalini arttırır. Artrit ilerledikçe eklemdeki ağrı artar. Ağrı sıklıkla çimdiklemenin kullanıldığı, yazı yazma, kapı ve kilit açma, kavanoz açma gibi hareketlerde artmaktadır. Özellikle dinlenme anında ve geceleri ağrı görülür. Birey çoğu zaman kavrama ve çimdikleme yapamadıklarından şikâyet eder. Başparmak tabanında şişmeye bağlı biçim bozukluğu ya da basmakla hassasiyet saptanabilir. Başparmak hareketleri giderek azalır ve hareket kaybı gelişir. Eklemde tıkırtı hissi olabilir.
Bozulma gelişimini tamamlayınca şişlik kızarıklık kaybolur. Fakat her gün olmasa da çoğu zaman eklemlerde ağrı sabahları kısa süren hareket zorluğu, deformite, ekleme güvensizlik hissi ve fonksiyonel kısıtlılık sürer. Yaş ilerledikçe tutulan eklem sayısı ve deformitesi de artar. Zaman geçtikçe parmak orta eklemleri ve başparmak kökü eklemi de hastalığa katılır.
Teşhis: Hastanın semptomları çoğunlukla tanıyı koydururken, muayene sırasında parmağı bastırarak döndürme yapıldığında ağrının artması, kıtırtı hissi duyulması tanıyı kuvvetlendirir. Görüntüleme yöntemleriyle teşhis net olarak konur.
Tedavi: Başlangıçta çoğunlukla cerrahi gerektirmemektedir. Ağrı kontrolü; buz tatbiki, ateller, ilaçlar ve eklem içi kortikosteroid enjeksiyonu ile sağlanabilir. Son dönemlerde ilaç olarak önerilebilen glukuzaminde kullanılabilir.
Gece ağrıları artmış, eklem hareket genişliği azalmış ve cerrahi dışı tedavinin faydalı olmadığı hasta grubunda seçilen cerrahi metotla eklem içi kıkırdakların temizlenmesi, trapez kemiğin çıkarılarak boşluğun farklı tendon materyalleri ile doldurulması yapılabilmektedir. Genellikle bir ay içinde fizik tedavi programına alınarak parmakta hareket uygulamalarına başlanır.
